Санґушки в історії Підгорецького замку (1865–1939): джерела до вивчення (за краківськими і тарновськими архівними матеріалами)

Автор(и)

DOI:

https://doi.org/10.18523/2617-3417.2019.2.94-105

Ключові слова:

князі Санґушки, Євстахій Санґушко, Констанція Санґушкова, Роман Санґушко, Підгорецький замок, архів Санґушків

Анотація

У статті окреслено джерельну базу до історії діяльності князівського роду Санґушків у Підгорецькому замку (1865–1939). Введено в науковий обіг низку архівних джерел із родового архіву Санґушків із Кракова і Тарнова, зокрема, «Гостьові книги», «Замкову хроніку», приватну кореспонденцію, майнову документацію та фотоматеріали. Намічено шляхи можливого використання джерел для дослідження історії Підгорецького замку крізь призму історій людей: власників, працівників та гостей. Наголошено на різних функціях Підгорецького замку, в час його перебування у власності Санґушків: дім, відкритий для громадськості музей, резиденція. Наявний джерельний матеріал містить інформаційний потенціал для застосування підходів історичної антропології, культурної історії архітектури та історії пам’яті. Джерела свідчать, що князі Санґушки належним чином розуміли потенціал замку і його зібрань, тому провели ґрунтовні реставраційні роботи, надавали доступ дослідникам та підтримували контакти з мистецькими, суспільними та громадськими інституціями. Архівні джерела є цінними при проведенні мікроісторичних досліджень та у майбутніх процесах реставрації та ревіталізації замку.

 

Матеріал надійшов 23.02.2019

Біографія автора

Ivanna Papa, Український католицький університет

кандидат історичних наук, старший викладач кафедри класичних, візантійських і середньовічних студій Українського католицького університету

Посилання

  1. Aftanazy, Roman. Materiały do dziejów rezydencji. T. VIIa, Dawne wojewódstwo Ruskie: Ziemia Halicka i Lwowska. Warszawa: Instytut sztuki PAN, 1990.
  2. Aftanazy, Roman. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. T. VIIb, Dawne wojewódstwo Ruskie: Ziemia Halicka i Lwowska. Warszawa: Instytut sztuki PAN, 1990.
  3. Archiwum Narodowe w Krakowie, zesp. 637. Archiwum Sanguszków: ARS* 2. 1. Tytuły własności (testamenty, pełnomocnictwa, akta w sprawach dziedziczenia dóbr) 1735–1917; 2. Dzierżawy 1761–1894; 8. Akta różne, osobiste 1729–1890. (Testament Władysława Sanguszki i jego odpis, s. 65–79; Opracowania spadkowe, s. 834–840) – 1306 s.
  4. ARS 6. Korespondencja gospodarcza Eustachego Sanguszki (1870–1890). – 1210 s.
  5. ARS 7. Korespondencja gospodarcza Eustachego Sanguszki (1891–1903). – 1662 s.
  6. ARS 92. Korespondencja. Eustachy Sanguszko (1842–1903) – układ według nadawców A–Sa (1850–1902). – 886 s.
  7. ARS 93. Korespondencja. Eustachy Sanguszko (1842–1903) – układ według nadawców Sa–Ż+R (1850–1902). – 634 s.
  8. ARS 95. Korespondencja. Konstancja z Zamoyskich Sanguszkowa (1864–1946?) – układ według nadawców A–P (1890–1931). – 680 s.
  9. Teka** 576,6. Sanguszko Roman Adam. Genealogia książat Olgerdowiczów Sanguszków ułożona przez Adama Korwin Maliszkiewicza, 1854. – 2 s.
  10. Podh.*** II. 76. Księga zwiedzających zamek podhorecki (1826–1834), ks., [73] s.
  11. Podh. II 158. Inwentarz rysunkowy zamku w Podhorcach (sporządzony przez Leona Rzewuskiego) 1859 (dodane: “Piwnica Zamkowa. Przychód i Rozchód wina w Piwnicach Zamku Podhoreckiego. Spisano dnia 1go września 1874”, “Zanotowanie ważniejszych robót koło zamku podhoreckiego (1869–1887), “Jego C. K. Wysokośći Arcyxiąże Rudolf w Zamku Podhoreckim w dniu 5-go lipca 1887”), ks., 51, [4], VI, 2 s. Podh. II 185. Kronika podhorecka, 1876–1906, ks., [18] s.
  12. Podh. II 189. Księga autografów zwiedzających zamek w Podhorcach (1835–1898), ks., [531] s.
  13. Podh. II 191. Księga autografów zwiedzających zamek w Podhorcach (1923–1930), ks., [100] s.
  14. Podh. II 204. Księga autografów zwiedzających zamek w Podhorcach (1887–1935), ks., [80] s.
  15. Podh. IV/XIV. Sanguszko Eustachy. Podhorce. Sprawy kościoła. 1871. – 8 s.
  16. Podh. IV/XV. Rzewuski Leon. Roczne czynsze i dochody w Podhorcach. 1886. – 1 s.; Spis książek i aktów [...] pozostałych z folwarków własnej administracyi dóbr Podhorce. 1886. – 2 s.;
  17. Sanguszko Eustachy. Zachorce. Dobra podhoreckie – wykaz dochodów z prawa propinacyjnego. 1880 – 10 s.; Asygnacja na drewno dla plebanii. – 1882. – 1 s.; Opisanie karczmy i młyna w Stawkach. bd. [ok. 1880]. – 2 s.; Dobra podhoreckie. Kontrakt zamiany parcel. 1870, 1881. – 4 s.; ...Zobowiązanie wypłacenia rządcom sum obiecanych przez Leona Rzewuskiego.
  18. – 2 s.; Kościół w Podhorcach. Pismo proboszcza w sprawie wypłacenia należnych sum zapisanych przez Leona Rzewuskiego za odprawianie 24 mszy rocznie. 1876. – 2 s.; Ustalenie pensji dla rządców. 1878. – 5 s.; Ustalenie stosunku Zarządu Dóbr w Podhorcach do zarządu Lasów. 1878. – 2 s.; Przydział drewna. 1884. – 2 s.; Kontrakty dzierżawy. – 1878, 1882, 1884–1885. – 9 s.; Opisanie karczem w Podhorcach, Olesku,
  19. Zahorcach, Pleśnisku. bd. [ok. 1880]. – 6 s.
  20. Podh. IV/XVI. Sanguszko Eustachy. 11. Dobra podhoreckie. Dzierżawa, kontrakty kupna-sprzedaży. 1866–1867. – S. 1–7; 12.
  21. Bilans za rok 1886/1887. 1887. – 6 s.; Serwituty. 1869. – 6 s.; 13. Ubiezpieczenia od ognia. 1866. – 1 s.; 14. Sprawozdania z gospodarki leśnej. 1884. – 2 s.; 15. Budżet. Bd. [ok. 1880]. – 2 s.; 16. System gospodarstwa lasów Państwa Podhorce. 1882. – 17 s.; 17. Kontrakt kupna-sprzedaży. 1873. – 2 s.; 18. Parafia rz. kat. w Podhorcach. 1871. – 2 s.
  22. Podh. IV/LIV. 143–147. Rzewuscy. Majątkowe; 181-184. Sanguszko Roman. Biblioteka i archiwum. Opracowanie monografii, rachunki, organizacja wystaw, statut czytelni w Podhorcach (1883–1930), 8 s; 222. Sanguszko Władysław. Dodatek do testamentu mego. 1860. – 2 s.
  23. Podh. IV/LXXI. 51. Sanguszkowie. Genealogie rodzin spokrewnionych z Sanguszkami. k. XIX-1 – ćz. XXw. – 11 ark.
  24. Archiwum Diecezjalne w Tarnowie (ADTr.), zesp. Archiwum XX. Sanguszków: P. Sang.**** 12 (Grabikowska–Grabiński). Teczka III. Zbiór San-
  25. guszków. Korespondencja Konstancji z Zamoyskich Sanguszkowej z lat 1901–1925.
  26. Listy od następujących: Grabikowska Helena 1912, 1914 (2) – S. 1–8.; Grabikowska Waleria b. d. – S. 9–10.;
  27. Grabikowski Marcin 1901–1914, 1921–1925. – S. 11–134.
  28. P. Sang. 37. (Sawicka-Sroka). Teczka IX. Zbiór Sanguszków. Korespondencja Konstancji z Zamoyskich Sanguszkowej; pojedyncze listy do Eustachego Stanisława i Romana Władysława i Piotra Sanguszków z lat 1881–1944. Listy od następujących: Sokołowski Marian 1903–1910 (15). – S. 279–314.
  29. P. Sang. 82. Teczka XVI. Zbiór Sanguszków. Korespondencja, papiery o charakterze prawno-majątkowym, materiały do działalności naukowej, społecznej i gospodarczej XX. Sanguszków dotyczące Eustachego Stanisława, Konstancji z Zamoyskich i Romana Władysława Sanguszków, korespondencja Zarządu Archiwum XX. Sanguszków w Gumniskach oraz pojedynczo papiery Kazimierza Lubomirskiego i Stanisława Kostki Zamoyskiego z lat 1888-1943. – 378 s.
  30. P. Sang. 104. Lista gości zaproszonych na uroczystości 250 rocznicy Odsieczy Wiednia w Podhorcach w 1933 r. – S. 45–64; Zawiadomienia o niemożności wzięcia udziału w obchodach 250 rocznicy Odsieczy Wiednia w Podhorcach od następujących osób: dr Ludwik Grajewski Lwów 1933 – S. 65–68; Feliks Kopera Kraków 1933 – S. 69–70; Franciszek Paschalski, Warszawa 1933. – S. 71–74; Kazimierz Tyszkowski Lwów 1933 s. 75–78.
  31. P. Sang. 111. 1909–1910. Fotografie. Sztuk 75; P. Sang. 110, 1909–1910. Klisze szklane. – Sztuk 76.; Szef Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP (brak podpisu) (Warszawa 1933) – S. 79–82.
  32. P. Sang. 113. 1933–1939. Fotografie. – Sztuk 14.
  33. P. Sang. 114. 1910–1939. Fotografie. – Sztuk 41.
  34. P. Sang. 125. Adolf Szyszko-Bohusz: “Zamek w Podhorcach: otoczenie. Część architektoniczna, 12. X. 1910 Kraków”. Zeszytów 2. – 64 s.
  35. P. Sang. 126. Adolf Szyszko-Bohusz: Podhorce, rekonstrukcja wyglądu budowli w stanie z około 1640 roku. Obraz. Ok. 1910. – Sztuk 1.
  36. P. Sang. 138. Rękopisy Mikołaja Piotrowskiego. 158 s. ; Piotrowski M. “Podhorce (dawny gród i zamek). Szkic historyczno-informacyjny z 8 ilustracjami”, Tarnów, Wydanie Archiwum XX Sanguszków w Gumniskach, 1931.
  37. Bania, Zbigniew. Dzieje pałacu w Podhorcach w XVIII–XX wieku. In Ocalić dla przyszłości: studia ofiarowane profesorowi Ryszardowi Brykowskiemu, pod. red. P. Paszkiewicza, G. Ruszczyk, M. Dłuteka, 105–112. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003.
  38. Bania, Zbigniew. “Pałac w Podhorcach”. Rocznik Historii Sztuki 13 (1981): 97–170.
  39. Bania, Zbigniew. “Podhorce po 20 latach”. Zeszyty archeologiczne i humanistyczne warszawskie 1 (2008): 11–15.
  40. Bania, Zbigniew. Pojęcie “rezydencji” w architekturze polskiej XVII i XVIII wieku na przykładzie Podhorzec i Brodów. In Sztuka Ziem Wschodnich Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, redaktor Jerzy Lileyko, 381–391. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2000.
  41. Biedrzycka, Agnieszka. Bibliografia pomników kultury dawnych kresów południowo-wschodnich Rzeczypospolitej. Kraków: Towarzystwo Naukowe “Societas Vistulana”, 2000.
  42. Biedrzycka, Agnieszka. Pomniki epigrafiki i heraldyki dawnej Rzeczypospolitej na Ukrainie. T. 1. Ziemia lwowska dawnego województwa ruskiego. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego «Societas Vistulana», 2005.
  43. Biernacki, Andrzej. Sanguszko Roman Władysław Stanisław Andrzej (1901–1984). In Polski Słownik Biograficzny, komitet redakcyjny: Antoni Gąsiorowski ... [et al.]. no. 34/4 (143), 509–510. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993.
  44. Burke, Peter. “Cultural history as polyphonic history”. ARBOR Ciencia, Pensamiento y Cultura CLXXXVI 743 (mayo–junio 2010): 479–486.
  45. Burke, Peter. Historia kulturowa: wprowadzenie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012.
  46. Cherkaska, Natalia. “Dzerela Tsentral’noho Derzavnoho Istorychnoho arkhivu Ukrainy v Kyevi do ostorii rodu kniaziv Sanguszko”. Ukrainskyi arkheografichnyi shchorichnyk 11/12 (2004): 7–21.
  47. Czołowski, Aleksander. Dawne zamki i twierdze na Rusi Halickiej. In Teka konserwatorska. Rocznik koła C. K. Konserwatorów starożytnych pomników Galicyi Wschodniej, 65–132. Lwów: Nakładem Koła C. K. Konserwatorów, 1892.
  48. Danowska, Ewa. “Sanguszkowa Konstancja (1864–1946)”. In Encyklopedia Tarnowa, red. nacz. Andrzej Niedojadło, 389. Tarnów: Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne, 2010.
  49. Downar-Dukowicz, Maciej, Śliwiński Jan. Zbroje z pałacu w Podhorcach. Poznań: Wydawnictwo św. Jerzego, 2013.
  50. Długosh, Józef. “Sanguszkowa z Czartoryskich Klementyna Maria Teresa (1780–1852)”. In Polski Słownik Biograficzny, komitet redakcyjny: Antoni Gąsiorowski ... [et al.]. no. 34/4 (143), 522–523. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993.
  51. Eustachy Sanguszko, nakładem ks. Konstancyi Saguszkowej. Kraków: W.L. Anczyc i Spółka, 1907.
  52. Feder, M. “Podhorce”. Nasz Kraj 1, 10 (1906): 2–9.
  53. Film “240. rocznica śmierci króla Jana III Sobieskiego”. Filmed 06.1936. Video, 06:59. http://repozytorium.fn.org.pl/?q=pl%2Fnode%2F4211.
  54. Filipczyk, Wiesław. “Archiwalia sanguszkowskie w zasobach Archiwum Państwowego w Krakowie. Historia i stan obecny”. In Wokół Sanguszków: dzieje, sztuka, kultura: materiały I Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej, 29–30 czerwiec 2006, Ratusz, Muzeum Okręgowe w Tarnowie, 15–27. Tarnów: Muzeum Okręgowe, 2007.
  55. Gawełek, Franciszek. Podhorce. Warszawa: Druk A. Pęczaski i K. Marszałkowski, 1914.
  56. Gorzkowski, M. Jan Matejko: epoka od r. 1861 do końca życia artysty z dziennika prowadzonego w ciągu lat siedemnastu, oprac. K. Nowacki i I. Trybowski, Kraków: Universitas, 1993.
  57. Grabikowski, Marian. Zamek Podhorecki w okresie wielkiej wojny 1914–1920: kronika burgrabiego Marcina Grabikowskiego.
  58. Gumniska: Archiwum XX. Sanguszków, 1931.
  59. Jan Matejko: wypisy biograficzne, opracował i przypisami opatrzył J. Gintel. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1955.
  60. Karolczak, Kazimierz. “Sanguszko Roman Władysław (06.07.1901–26.09.1984)”. In Encyklopedia Tarnowa, red. nacz. Andrzej
  61. Niedojadło, 388. Tarnów: Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne, 2010.
  62. Karolczak, Kazimierz. “Sanguszko Władysław Hieronim (1803–1870)”. In Encyklopedia Tarnowa, red. nacz. Andrzej Niedojadło, 388–389. Tarnów: Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne, 2010.
  63. Kieniewicz, Stefan. “Sanguszko Władysław Hieronim (1803–1870)”. In Polski Słownik Biograficzny, komitet redakcyjny: Antoni Gąsiorowski ... [et al.]. no. 34/4 (143), 514–517. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993.
  64. Kieniewicz, Stefan. “Sanguszko Eustachy Stanisław (1842–1903)”. In Polski Słownik Biograficzny, komitet redakcyjny: Antoni Gąsiorowski ... [et al.]. no. 34/4 (143), 478–480. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993.
  65. Koval’skyi, M. P. “Dokumenty rodynnoho arkhivu Sangushkiv Krakivs’koho derzhavnoho voievods’koho arkhivu iak dzherela sotsial’no-ekonomichnoi istorii Ukrainy”. Arkhivy Ukrainy 3 (1983): 60–63.
  66. Kromm, Mihail. Istoricheskaia antropologia: uchebnoe posobie. Sankt-Peterburg: Izdatelstvo Evropeyskogo universiteta v Sankt-Peterburge. Moskva: Kvadryga, 2010.
  67. Kryczyński, Wladysław. Zamek w Podhorcach. Złoczów: Nakładem i drukiem Wilhelma Zukarkandla, 1894.
  68. Lounsbury, Carl R. “Architecture and cultural history”. In The Oxford Handbook of Material Culture Studies, edited by Dan Hicks and Mary C. Beaudry, 485–501. Oxford: Oxford University Press, 2015.
  69. Matejko, Jan. Ubiory w Polsce 1200–1795 Jana Matejki, układ il. Adam Stalony-Dobrzański. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1967.
  70. Mikietyński, Piotr. “Szeptycki Stanisław Maria Jan (1867–1950)”. In Polski Słownik Biograficzny, no. 48/2 (197), komitet redak-
  71. cyjny: Irena Homola-Skąpska ... [et al.], 249–255. Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk, 2012.
  72. Nora, Pier. Teperishnie, natsiia, pam’iat’. Kyiv: Klio, 2014.
  73. Nowak, Magdalena, Stępień, Stanisław. “Szeptycki Jan Kanty Remigiusz (1836–1912)”. In Polski Słownik Biograficzny, no. 48/2 (197): 236–238, komitet redakcyjny : Irena Homola-Skąpska ...[et al.]. Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk, 2012.
  74. Platt, Kevin M. F. “Zachem izuchat’ antropologiu? Vzgliad gumanitariia: vmesto manifesta”. Novoe literaturnoe obozrenie 106 (2010): 13–26.
  75. Podhorce: dzieje wnętrz pałacowych i galerii obrazów, opracowanie Jan K. Ostrowski, Jerzy T. Petrus; przy współpracy Oksany Kozyr, Tatiany Sabodasz, Angeli Zofii Sołtys. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu, 2001.
  76. Serafińska, Stanisława. Jan Matejko: wspomnienia rodzinne. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1958.
  77. Skrzypczak, Jerzy. Anno Domini...: księga gości Chorzelowa. Mieliec: Samorządowe Centrum Kultury, 2000.
  78. Sołtys, Angela. “Klisze z Podhorzec”. Spotkania z Zabytkami 21, 1 (1997): 13–15.
  79. Sołtys, Angela. “Kolekcja z Podhorzec w zbiorach Muzeum Okręgowego w Tarnowie”. Semper Fidelis 5 (1995): 20–22.
  80. Sołtys, Angela. “Zbiory z Podhorzec”. Art and Business 1/2 (1996): 93–94.
  81. Sołtys, Angela. “Archiwalia sanguszkowskie w zbiorach Archiwum Diecezjalnego w Tarnowie”. In Wokół Sanguszków: dzieje, sztuka, kultura: materiały I Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej, 29–30 czerwiec 2006, Ratusz, Muzeum Okręgowe w Tarnowie. Tarnów: Muzeum Okręgowe, 2007, 9–14.
  82. Stępień, Stanisław, “Szeptycki (Szeptyc’kyj) Kazimierz Maria”. In Polski Słownik Biograficzny, no. 48/2 (197), komitet redakcyjny: Irena Homola-Skąpska ... [et al.], 241–243. Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk, 2012.
  83. Szyszko-Bohusz, Adolf. “Podhorce”. Sztuki Piękne 1 (1924–1925): 149–164.
  84. Walsham, A. “The social history of the archive: record-keeping in early modern Europe”. Past and present 230, Suppl. 11 (2016): 9–48.

##submission.downloads##

Як цитувати

Papa, Ivanna. 2019. «Санґушки в історії Підгорецького замку (1865–1939): джерела до вивчення (за краківськими і тарновськими архівними матеріалами)». Наукові записки НаУКМА. Історичні науки 2 (Грудень):94-105. https://doi.org/10.18523/2617-3417.2019.2.94-105.

Номер

Том 2 (2019): Наукові записки НаУКМА. Історичні науки

Розділ

СТАТТІ

Ліцензія

Авторське право (c) 2019 Ivanna Papa

Creative Commons License

Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution 4.0 International License.

Автори, які публікуються у цьому журналі, погоджуються з такими умовами:

а) Автори зберігають за собою авторські права на твір на умовах ліцензії Creative Commons Attribution License CC BY 4.0, котра дозволяє іншим особам вільно поширювати (копіювати і розповсюджувати матеріал у будь-якому вигляді чи форматі) та змінювати (міксувати, трансформувати, і брати матеріал за основу для будь-яких цілей, навіть комерційних) опублікований твір на умовах зазначення авторства.

б) Журнал дозволяє автору (авторам) зберігати авторські права без обмежень.

в) Автори мають право укладати самостійні додаткові угоди щодо поширення твору (наприклад, розміщувати роботу в електронному репозитарії), за умови збереження посилання на його першу публікацію. (Див. Політика Самоархівування)

г) Політика журналу дозволяє розміщення авторами в мережі Інтернет (наприклад, у репозитаріях) тексту статті, як до подання його до редакції, так і під час його редакційного опрацювання, оскільки це сприяє виникненню продуктивної наукової дискусії та позитивно позначається на оперативності та динаміці цитування опублікованої роботи (див. The Effect of Open Access).